Alexandr I.

Král Alexandr I.


vládl: 1501-1506

Alexandr I. Jagelonský
žil 1461 - 1506


syn Kazimíra Jagelonského.
od roku 1492 velkokníže litevský
od roku 1501 polský král
1503 zrušení jednoty Polska a Litvy. Následovalo ruské dobytí levého břehu Dněpru.
1505 vydává zákoník, který krále zavazuje k tomu, aby si veškeré zákony nechával schválit od parlamentu. Možná už zde se skrýval zárodek budoucí neschopnosti Polska porazit Karla X. Gustava.

Uzupełniająco Alexandr I. Jagelonský


Aleksander Jagiellończyk (ur. 5 sierpnia 1461 w Krakowie, zm. 19 sierpnia 1506 w Wilnie) - od 1492 r. wielki książę litewski, od 1501 r. król Polski.


Aleksander Jagiellończyk, czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka, brat króla Jana Olbrachta, od 1492 r. władał Wielkim Księstwem Litewskim, co równoznaczne było z zerwaniem unii personalnej pomiędzy Litwą i Koroną.


Starając się o ułożenie pokojowych stosunków Litwy z Rosją, ożenił się z córką wielkiego księcia moskiewskiego Iwana III Srogiego Heleną. Jednakże w 1500 r. wojska rosyjskie zajęły część Zadnieprza i zagroziły Smoleńskowi. Gdy więc w następnym roku zmarł Jan Olbracht, pilnie podążył do Krakowa po koronę polską, licząc na polskie wsparcie w wojnie z Moskwą.


Koronę polską uzyskał po podpisaniu dwóch aktów ustrojowych, przygotowanych przez możnowładców polskich: o zrzeczeniu się swych praw dziedzicznych do Litwy i zacieśnieniu unii polsko-litewskiej oraz przyznaniu władzy w kraju senatowi, co rychło nastąpiło. Było to równoznaczne z poddaniem króla kontroli magnatów. Sobiepańskiej władzy magnaterii przeciwdziałała jednakże szlachta, uchwalając na Sejmie w Radomiu w 1504 r. ustawy, zabraniające łączenia wysokich urzędów w jednym ręku i ograniczające rozdawnictwo dóbr królewskich. Sejm ten ustalił też organizację i kompetencje najwyższych urzędów państwowych.


Z kolei w 1505 r. kolejny sejm w Radomiu uchwalił konstytucję praw „Nihil novi”, według której król praktycznie nie mógł nic nowego postanowić bez zgody izby poselskiej i senatu. Na tymże sejmie zatwierdzono również tzw. "Statut Łaskiego", stanowiący zbiór przywilejów szlacheckich i kościelnych oraz praw miejskich, obowiązujących w Królestwie. Wiele kłopotów sprawiały także Aleksandrowi Prusy Zakonne, lenna Mołdawia, a zwłaszcza Tatarzy krymscy, którzy kilkakrotnie najeżdżali Litwę. W 1506 r. doszli oni aż pod Lidę, gdzie pod Kleckiem zostali rozbici przez Litwinów.


Aleksander Jagiellończyk zmarł w wieku 45 lat w Wilnie, został pochowany w katedrze wileńskiej. Wielkim księciem litewskim, a następnie królem polskim obrany został wtedy jego, młodszy o 6 lat, brat Zygmunt I Stary (1506-1548).


Żona
Helena Moskiewska (ur. 1476 - zm. 1513), córka Iwana III Srogiego, wielkiego księcia moskiewskiego